सर्त : एक लघुकथा
उजवाड सप्टेंबर 2004 अंकात ही लधुकथा छापता आसतना मुद्रकाचे चुकीन ह्या लघुकथेचे शिर्शक आनी फोटु उजवाडांत छापूंक ना म्हूण दिलगिरी….. म्हणून थॉमसबाब रेगो, मुंबय हाणीं बरयिल्ली ही लघुकथा आमच्या वेबसायटाचेर मुद्दाम पुनर्प्रकाशीत केल्या ….. संपादक
शेतकामती भिकू आपली बायल सीमा आनी दोन पूत बाळू आनी विजू हांचे वांगडा एका ल्हान्शा गांवांत रावतालो. सगळी मेळून आपल्या सुपीक मळ्यात वावर करतालीत. तांच्या कुटुंबाच्यो गरजो भागोवपाक जितली गरज आसा तितले तांचे उत्पन्न आसले. बाळूक शेतकामाची आवड आशिल्ली. अन्नधान्य आनी हंगामी भाजयेवांगडाच ह्या शेतांत आंबो, चिकू, जांभूळ, फणस आनी नाल्ल हांची भरपूर पिकावळ तांकां मेळटाली.
तांचे कडेन बैलाची गाडी आशिल्ली पूण दोन वर्सां आदीं गंभीर दुयेंसाक लागून तांची बैलांची जोडी मेल्ली. म्हशीं तांचे कुटुंबाक फावो तितले दूद दिताल्यो. तातूंत कांय प्रमाणांत उरिल्लें दूध दुदाच्या डेअरीक विकपाक मेळटालें. व्हायट लेघोर्न आनी ऱ्होड आयलंड रेड्स – दोन उत्तम जातींचीं कुकडां जेवणाक फावो तितली तांतयां दितालीं. लागसारची बेकरींत ताज्या तांतयांचो नेमान पुरवण करून तांकां थोडे उत्पन्न मेळटाले.
विजूकय शेतकामाचो मोग आशिल्लो पूण आपल्या पुतान शेतांत काम चालू दवरले जाल्यार स्वता कुटुंबाच्या उत्पन्नाचो दुसरो स्त्रोत मेळोवपा खातीर नोकरी धरून रावचें अशें भिकुच मत आसले.
दर वर्सा जानेवारींत गांवचे ग्रामीण मंडळ बैलगाडी सर्त घडोवन हाडताले. दोगूय भाव उमेदीन गांवांतल्या लोकां वांगडा घडणुको पळोवपाक लागले. अंदूं बाल हाका सर्तींत वांटो घेवपाची उमेद आशिल्ली. फकत ते खातीर ताणें फाटल्या वर्सा गांवच्या जात्रेंतल्यान बैलांची जोडी घेतिल्ली ‘ डिस्ट्रेस्ड सेलफ ‘ चेर ही जोडी मेळटाली आनी बाळू बेगीन बोली लावपाक लागलो. ताच्या शेतांतलें उत्पादन अन्नधान्य, पेंड, फळां, पाचवें तण, फळफळावळ इत्यादी बैलांची जोडी बाळगुंक खूब गरजेचे आसले.
गावांतल्या प्राथमीक भलायकी केंद्रांतल्या समर्पीत आनी अनुभव आशिल्ल्या पशुवैजाकडेन संपर्क करून बाळून सुरवात केली. ताच्या सल्ल्यान बाळून बैलांक काळ्या लोहाराकडेन व्हरून तांच्या पांयांत बैलांचे नाल बसयले. हे पांयतणे तांच्या खुरांक जखमी जावपापसून आनी घसघशीत जावपापसून राखण दिताले आनी बैलांक तांचें वजन एकसारकें वांटपाकय आदार करताले.
आपल्या कामाच्या सुवातेर आसतना विजूक दिसलें की ताका आपल्या भावा सांगाता मेळून सर्तीची तयारी करपाची वेळ आयल्या. ताणें सुटये खातीर अर्ज केलो. दुर्दैवान आनी अनिश्चीतपणान ताची सुटी न्हयकारली. विजू बरोच नाराज जालो. ताणें आपल्या अडचणीचेर चिंतन करून कांय राती न्हीद नासतना काडल्यो. आपल्या बॉसाक ताणे खूब आर्जवान केल्ली विनंती लेगीत मान्य जाली ना.
घरांत खंयच्याच मनशाचो सल्लो घेनासतना ताणें झटपट निर्णय घेतलो आनी राजिनामो दिलो.
घरा परततना विजून पयलीं बैलाच्या गाडयेची पुराय चवकशी केली. गाडयेच्या बिरीचेर ताका सुमार एक मीटर लांबायेचे दोन लोखणाच्यो पट्ट्यो दिसल्यो जाका लागून गाडीचे वजन वाडिल्ले. ताणे त्यो पट्ट्यो काडून फाटल्या आंगणांत दवरल्यो. कोयतो, कुराड, पिकास हांचे सारकीं शीत अवजारा करूंक तांचो उपेग जातलो म्हणून ताणे चिंतले. गाडीच्या बाजूक लेगीत ताका दोन लांब लोखणाच्यो पट्ट्यो दिसल्यो. परत गाडयेचेर एक भार! ह्यो पट्ट्यो कित्या खातीर आसात असो अदमास ताणें अंतर्ज्ञानान काडलो.
लोहाराक व्हरून ताणें तांकां रिमांत रुपांतरीत केले, जांचो व्यास लांकडी गाडयेच्या चाकांपरस मात्सो उणो केल्लो. लोहारान पयलीं एक एक करून रिम तापयले. तापयल्लीं रिम वाडत वचत ताणें रिम बेगीन चक्रांवयल्यान सरकयले आनी उदक वतून थंड केल्यार आकुंचन पावुन ते चक्रांचेर घट्ट बसले. विजूक कळ्ळें की जूव लायतली जी दांडी आसा ती लांकडी तुळयेची आसून बैलांच्या गळ्यांचेर व्हड भार पडटालो. ताणें सुताराक ताचे सुवातेर बारीक आनी हळुवार बांदपाक दांडी बांदूंक लायली. हाका लागून तांचो भार हलको जालो.
भिकू वंगण तेलाची कथील घेवन भितर सरलो.फ हांवें फाटल्या वर्सा काजूच्या कवचांतल्यान हें तेल गाळून घेतिल्ले. हे तेल तो चाकां खातीर एक प्रभावी वंगण आसाफ , अशें म्हणत ताणें गाडयेच्या अक्षाच्या दोनूय तोंकांचेर उदार प्रमाणांत ह्या तेलाचो लेप केलो. भिकू उलयता म्हणसर ताची बायल सीमा थयसर पावली. ती सगळो वेळ खंयची भुमिका करताली तें कोणाकूच कळनासतना शांतपणान काम करताली. तिणें नाकाचीं मुदयो, शिंगांची सजावट, रंगीत हारसो आनी अर्थांतच फॅन्सी चाबका अशीं सजावटीचीं सामान एकठांय केल्लीं! बैलांचे अंगावयली झूल आनी माथ्यार सोबीत आरशेदार पट्ट्यांचेय तिणे येवजण केल्ले.
सर्तीच्या दिसा कुटुंब बेगीन उठलें आनी बेगीन तयार जालें आनी आत्मविस्वासाचीं हांसो घालताले. झगमगपी गाडी आनी अभिमानी बैलाची जोडी हांचे वांगडा तांणी देवळाक भेट दिली. सर्ती सुरू जाल्यो. आयोजकांनी काडिल्ल्या लॉटा प्रमाण एका फाटल्यान एक बैलाची गाडी 100 मीटर सर्त धांवताली आनी ताचो वेळ नोंद जालो.
गाड्यांची चाका आनी बैलांचे खुरांनी उअडपी धुल्ल आनी आसमंततात दुमदुमणाऱ्या जयजयकारांनी वातावरण चैतन्यान भरून गेल्ले. सगळ्यांत उण्या काळांत हे अंतर पार करपी गाडी विजेती थारली. बाळूची गाडी निर्विवाद विजेती आशिल्ली हें सांगपाची गरज ना! विजून लेगीत ह्या उत्सवांत वांटो घेतलो. पूण भितरल्यान तो खूब दुख्खी आशिल्लो. ताणे आपली नोकरी सोडिल्ली! आतां तो आपल्या घरच्यांक आनी लोकांक कितें सांगतलो? ताका आनीक एक नोकरी कशी मेळटली?
तो ह्या अस्वस्थ करपी गजालीचेर चिंतन करता आसतना एक कुरियर सायकलाचेर वेगान आयलो आनी ताणें सीलबंद कव्हरांतलें पत्र दिलें. ह्या कव्हराचेर ताच्या आदल्या कंपनीची मुद्रांक आशिल्ली. आता हें आनी कितें म्हूण ताचे काळीज धस्स जाल्ले. आनी भियेत भियेत ताणें पत्र उगडलें. सयबा बोगोस ! ताका नव्या शेतकी साधन विभागाचो मुखेली म्हूण नेमणूक करपी ते पत्र आशिल्लें.
थळाव्या प्रेसांनी बैलगाडयेच्या सर्तीचो आस्पाव करून एक खाशेलो अंक उजवाडायल्लो. हाचेवैर ताच्या बॉसाची नदर आयिल्ली आनी ताणे विजुची ही नवी नेमणुक केल्ली! भिकुचे सगळे कुटुंब खुशाल जाले, कित्याक विजुन आता आपल्या जिवीताचे सर्त लेगीत जिखिल्ली !!
थॉमस रेगो, ठाणे, मुंबय 98208 85675
